Тым часам штогод тытунь забірае каля 3 млн чалавечых жыццяў. Курэнне чытаема звязана з развіццём раку лёгкіх, эмфіземы, хранічнага бранхіту, стенакардыі, інсульту. Яно таксама можа выклікаць раптоўную смерць, аневрызму аорты, захворванні периферыйных сасудаў і іншыя сур’ёзныя паталогіі ўнутраных органаў.

Толькі ў краінах Еўропы штогадовае колькасць смерцяў, звязаных з спажываннем тытунёвых вырабаў, складае каля 1,2 млн (14% ад усіх смерцяў). Паводле дадзеных Еўрасаюза, 19 000 некурцых паміраюць штогод з-за пасіўнага курэння.

Дзень некурэння праводзіцца штогод у трэці чацвер лістапада па ініцыятыве Міжнароднага саюза па барацьбе з ракам. У Беларусі да гэтага дня прыўрочана рэспубліканская антытытунёвая інфармацыйна-асветніцкая акцыя, ініцыяваная Міністэрствам аховы здароўя. Яе мэта — прафілактыка захворванняў, звязаных з тытунекурэннем, павышэнне ўзроўню інфармацыі насельніцтва пра згубныя наступствы спажывання тытуну і ўздзеяння тытунёвага дыму, а таксама падтрымка мер, накіраваных на абарону грамадзян ад шкоды тытунёвых вырабаў.

Ужыванне тытуну з’яўляецца самай значнай прадухіляльнай прычынай смерці. Паводле дадзеных СААЗ, яно прыводзіць да гібелі кожнага дзясятага дарослага чалавека ў свеце.

З курэннем звязана да 40% смерцяў ад ішэмічнай хваробы сэрца і да 30% смерцяў ад анкалагічных захворванняў. Акрамя таго, курэнне значна павышае рызыку развіцця хваробы Альцгеймера.

Курэнне стала ўкаранёным тыпам паводзін сярод моладзі. У цэлым па Еўропе распаўсюджанасць курэння сярод маладых людзей ва ўзросце 15–28 гадоў складае каля 30% з нязначнай тэндэнцыяй да росту.

Доўгае курэнне прыводзіць не толькі да частых захворванняў, але і зніжае працаздольнасць, увагу і фізічную вытрымку. Павышаецца ўтомляемасць, пагаршаюцца памяць і слых, з’яўляецца больш памылак. Менавіта таму курцы часта не здольныя дасягнуць высокіх вынікаў у жыцці. У іх часта ўзнікаюць канфлікты з тымі, хто не курыць. Акрамя таго, яны становяцца менш прывабнымі: зубы темнеюць, скура набывае шэры або жоўты адценне, погляд губляе яркасць.

Курэнне значна павышае рызыку развіцця ракавых захворванняў, якія могуць прывесці да перадчаснай смерці або інваліднасці.

Таму парада для тых, хто не курыць, простая: «Лепш не пачынаць». А тым, хто ўжо набыў гэтую звычку, варта памятаць: «Бросіць ніколі не позна».

Асноўнае ўздзеянне на арганізм пры курэнні аказвае нікацін — моцны яд. Яго смяротная доза для чалавека складае 1 мг на 1 кг масы цела. Менавіта таму, паводле дадзеных СААЗ, штогод ва ўсім свеце ад захворванняў, звязаных з курэннем, памірае 2,5 млн чалавек.

Курцы не могуць дасягнуць высокіх вынікаў у спорце і іншых відах дзейнасці, якія патрабуюць добрай дыхальнай сістэмы. Напрыклад, у спевакоў голас становіцца хрыплым, а ў спартоўцаў значна зніжаецца вытрымка.

У лёгкіх курцоў паступова назапашваюцца тытунёвы дым і сажа. Мучыцельны кашаль траўміруе тканіны лёгкіх, зніжае іх эластычнасць, выклікае назапашванне сліны і ўздутце лёгкіх, што прыводзіць да значнага пагаршэння дыхання.

Нікацін спачатку выклікає ўзбуджэнне клетак кары вялікага мозгу, але праз некаторы час яны стамляюцца і затармазжваюцца, зніжаючы сваю актыўнасць.

Парушэнне харчавання вялікага мозгу — пагаршэнне памяці, увагі, рост утомляемасці, утомленасць вачэй, пагаршэнне слыху, зніжэнне хуткасці чытання, павелічэнне колькасці дапушчаных памылак.

Вялікія змены адбываюцца ў сардэчна-сасудзістай сістэме — часцейшы пульс, павышэнне артэрыяльнага ціску, павелічэнне нагрузкі на сэрца. Пакутуюць сасуды вялікага мозгу, і як вынік з’яўляюцца галаўныя болі, ацёкі і боль у ніжніх канечнасцях, адчуванне цяжару пры хадзе, пакутуе страваванне, з’яўляюцца кроватечы дзясен; эмаль зубоў трэскаецца, мяняецца іх колер.

Ні адзін орган не пакутуе ад курэння так моцна, як лёгкія. Гэта не дзіўна, бо ў адным кубічным сантыметры тытунёвага дыму змяшчаецца да 600 000 часціц сажы. Гэтыя рэчывы оседаюць у бранхах і лёгкіх. Слізістыя абалонкі трахеі, бранхоў і іх самых дробных адросткаў — бранхіолаў і альвеолаў — першымі пасля рота і гартані прымаюць на сябе ўдар ядавітага смогу, які выходзіць ад закурчанай цыгарэты. Небяспека тытунёвага дыму не абмяжоўваецца толькі нікацінам. У ім змяшчаецца цэлы “букет” ядаў, якія паглынае курцы: аміяк, вугляродны газ, анілін, серовадарод, канцэрагенныя вуглевадароды (якія выклікаюць рост злаякасных пухлін), сінільная кіслата. Гэтыя рэчывы правакуюць багатае слінацёкаванне. Часта частка сліны праглынаецца, і шкодныя злучэнні трапляюць у стрававальны тракт. Адсюль узнікаюць пастаянныя болі ў вобласці страўніка і кішэчніка, чаргаванне запораў і дыярэі, прагрэсаванне язвенной хваробы дванаццаціперсневай кішкі і страўніка, хранічныя гастрыты і энтэраколіты. У горшым выпадку развіваецца рак.

Адным з цяжкіх наступстваў хранічнага нікацізму з’яўляецца хранічны бранхіт, эмфізема лёгкіх, бранхіальная астма. Пры курэнні значна зніжаецца супраціўленне лёгкіх розным інфекцыйным захворванням, пачынаючы ад усёахопных вострых рэспіраторных захворванняў (АРЗ) і заканчваючы туберкулёзам, верагоднасць якога ў курыльшчыка вельмі высокая (з 100 хворых на туберкулёз 95 на момант развіцця захворвання курылі).

Было ўстаноўлена, што ў курыльніц цяжарных у 2-3 разы часцей здараюцца перадчасныя роды. Падлічана, што кожны пяты мёртнароджаны дзіця мог бы выжыць, калі б яго бацькі не курылі.

Маленькія дзеці, якія знаходзяцца ў накураным памяшканні, дрэнна спяць, у іх зніжаны апетыт, часта ўзнікае расстройства кішэчніка. Дзеці адстаюць ад сваіх равеснікаў у фізічным і разумовым развіцці.

Пачынаючыя курцы, падлеткі, становяцца раздражняльнымі, малакроўнымі, горш вучыцца ў школе, адстаюць у спорце, часцей хварэюць.

Устаноўлена, што калі працаздольнасць школьнікаў прыняць за 100%, то ў мала курылых яна трымаецца на ўзроўні 92%, а ў шмат курылых зніжаецца да 77%. Сярод курыльных школьнікаў значна больш другакласнікаў. Звычайна дзеці курзяць тайком, спяшаючыся, а ж пры хуткім згарэнні тытуню ў дым пераходзіць у 2 разы больш нікаціна, чым пры павольным. Такім чынам, шкода ад курэння яшчэ больш узмацняецца.

Існуе розніца ў паказчыках смяротнасці сярод курыльшчыкаў у залежнасці ад колькасці выкурваемых цыгарэт. Назіраецца павышэнне працэнта смяротнасці сярод людзей, якія пачалі курыць у маладым узросце, і сярод тых, хто моцна затягаецца дымам. Павышаная смяротнасць сярод курыльшчыкаў выклікана павелічэннем колькасці некаторых захворванняў.

Удыханне паветра з тытунёвым дымам называецца пасіўным курэннем. Тытунёвы дым шкодзіць не толькі самому курыльшчыку, але і тым, хто знаходзіцца побач з ім. Асабліва пакутуюць маленькія дзеці ў сем’ях курыльнікаў. Расстройства сну і апетыту, парушэнне работы страўніка і кішачніка, павышаная раздражняльнасць, дрэнная паспяховасць і адставанне ў фізічным развіцці — вось далёка не поўны пералік наступстваў уплыву тытнёвага дыму на дзяцей.

Даследаванні паказалі, што небяспека пасіўнага курэння вельмі рэальная. Дым, які ідзе ад запаленай цыгарэты, — гэта неапрацаваны дым. Ён утрымлівае ў 50 разоў больш канцэрагенных рэчываў, у два разы больш смол і нікаціну, у пяць разоў больш вуглякіслага газу і ў 50 разоў больш аміяку, чым дым, які ўдыхаецца праз фільтр цыгарэты. Для людзей, якія працуюць у моцна накурэных памяшканнях, напрыклад, у бары, ступень пасіўнага курэння можа дасягаць эквівалента 14 цыгарэт у дзень, што набліжае іх да звычайнага курыльніка.

Асобы, якія жадаюць кінуць курэнне, могуць атрымаць кансультацыю па гэтым пытанні ў ўрача-нарколага або псіхатэрапеўта. Наркалагічныя кабінеты ёсць ва ўсіх раёнах, а таксама ўваходзяць у склад абласных (гарадскіх) наркалагічных дыспансераў. Псіхатэрапеўтычныя кабінеты маюцца ва ўсіх раёнах рэспублікі.

Лячэнне праводзіцца амбулаторна. Акрамя таго, эфектыўнымі з’яўляюцца кансультацыі з псіхолагам. Урач-нарколаг кансультуе пацыента, дае рэкамендацыі па тым, як кінуць курэнне. Пры неабходнасці прызначае курс лячэння. Лячэнне праводзіцца амбулаторна, анонімна і на платнай аснове.